บันชานมีหลากหลายรูปแบบ หลากหลายชนิด แบ่งออกเป็น 8 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ ประเภทผักดอง ประเภทคลุกปรุงรส ประเภทยำรสเผ็ด ประเภทผัดซอส ประเภทเคี่ยวปรุงรส ประเภทนึ่ง/ต้ม ประเภททอด และประเภทอื่นๆ ซึ่งแต่ละประเภทก็จะมีรสชาติและลักษณะเฉพาะตัวที่แตกต่างกันไป
บันชานมีประโยชน์มากมายต่อสุขภาพ เพราะเป็นอาหารที่อุดมไปด้วยผักและธัญพืช ช่วยให้ได้รับสารอาหารครบถ้วนและหลากหลาย นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มรสชาติและความหลากหลายให้กับมื้ออาหารอีกด้วย
ในปัจจุบัน บันชานไม่ได้เป็นเพียงเครื่องเคียงที่เสริมรสชาติให้กับอาหารเท่านั้น แต่ยังกลายเป็นเอกลักษณ์ของอาหารเกาหลีที่ได้รับความนิยมไปทั่วโลก ร้านอาหารเกาหลีในต่างประเทศหลายแห่งจึงนิยมเสิร์ฟบันชานคู่กับอาหารเกาหลี เพื่อมอบประสบการณ์การรับประทานอาหารที่เหมือนต้นตำรับให้กับลูกค้า
ประวัติศาสตร์และความสำคัญทางวัฒนธรรมของบันชาน (Banchan)
บันชาน (Banchan) คือ อาหารเรียกน้ำย่อยหรืออาหารเคียงขนาดเล็กที่เสิร์ฟเคียงกับอาหารจานหลักในอาหารเกาหลี บันชานมีประวัติอันยาวนานย้อนไปถึงสมัยราชวงศ์โชซอน (1392-1910) เมื่ออาหารเกาหลีได้รับอิทธิพลจากอาหารจีน บันชานในสมัยนั้นมักเป็นอาหารที่ทำจากผักดองหรือผักดองน้ำเกลือ เช่น กิมจิ ผักดอง และผักต้ม
ในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 บันชานเริ่มมีบทบาทสำคัญมากขึ้นในอาหารเกาหลี บันชานเริ่มมีหลากหลายมากขึ้นและมักเสิร์ฟเคียงกับอาหารจานหลักทุกจาน บันชานในปัจจุบันมีหลากหลายมาก มีทั้งอาหารที่ทำจากผัก อาหารทะเล เนื้อสัตว์ และอาหารแปรรูป บันชานมักเสิร์ฟในปริมาณเล็กน้อยเพื่อให้ผู้รับประทานอาหารได้ลิ้มลองรสชาติและสัมผัสของอาหารที่แตกต่างกัน
บันชานมีความสำคัญทางวัฒนธรรมอย่างมากในอาหารเกาหลี บันชานเป็นสัญลักษณ์ของความหลากหลายและความอุดมสมบูรณ์ของอาหารเกาหลี บันชานยังสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมของชาวเกาหลีที่ให้ความสำคัญกับอาหารและครอบครัว บันชานเป็นองค์ประกอบสำคัญของวัฒนธรรมเกาหลีและเป็นหนึ่งในสิ่งที่ทำให้อาหารเกาหลีมีความพิเศษ
ประเภทบันชาน (Banchan)
บันชาน (Banchan) คืออาหารเรียกน้ำย่อยหรือผักเคียงที่เสิร์ฟคู่กับอาหารเกาหลีหลัก มักเสิร์ฟมาในปริมาณเล็กน้อยหลายอย่าง บันชานมีหลากหลายประเภท แบ่งตามประเภทของอาหารได้ดังนี้
- ผักดอง เป็นบันชานที่พบได้บ่อยที่สุด มักทำจากผักกาด กะหล่ำปลี แตงกวา หรือถั่วงอก โดยนำมาดองกับเกลือ น้ำตาล ซีอิ๊ว และเครื่องเทศต่างๆ ผักดองที่นิยม ได้แก่ กิมจิ ผักดองหัวไชเท้า ผักดองแตงกวา
- ผักสด มักเสิร์ฟเป็นผักเคียงเพื่อเพิ่มรสชาติและคุณค่าทางโภชนาการให้กับอาหาร ผักสดที่นิยม ได้แก่ แตงกวา แครอท ผักกาดหอม ผักชีฝรั่ง
- อาหารทะเล มักเสิร์ฟเป็นบันชานที่มีรสชาติจัดจ้าน อาหารทะเลที่นิยม ได้แก่ ปลาหมึกผัด กุ้งดอง ปลาดุกทอด
- ไข่ มักเสิร์ฟเป็นบันชานที่ทานง่าย ไข่ที่นิยม ได้แก่ ไข่ตุ๋น ไข่ต้ม
- เต้าหู้ มักเสิร์ฟเป็นบันชานที่ทานง่าย เต้าหู้ที่นิยม ได้แก่ เต้าหู้นึ่ง เต้าหู้ทอด
- ถั่ว มักเสิร์ฟเป็นบันชานที่ทานเล่น ถั่วที่นิยม ได้แก่ ถั่วลิสง ถั่วเขียว
นอกจากนี้ ยังมีบันชานประเภทอื่นๆ อีกมากมาย เช่น เห็ดผัด บะหมี่ ข้าวผัด เป็นต้น บันชานเป็นองค์ประกอบสำคัญของอาหารเกาหลี ช่วยให้อาหารมีรสชาติกลมกล่อมและน่ารับประทานยิ่งขึ้น
วิธีการเตรียมสำหรับบันชาน
เตรียมวัตถุดิบ
ขั้นตอนแรกคือการเตรียมวัตถุดิบสำหรับบันชาน วัตถุดิบสำหรับบันชานนั้นสามารถหาซื้อได้ตามตลาดสดหรือร้านขายของชำทั่วไป การเตรียมวัตถุดิบนั้นอาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับประเภทของบันชาน ตัวอย่างเช่น การเตรียมผักสำหรับบันชานนั้นอาจรวมถึงการล้างผักให้สะอาดและเด็ดใบที่เสียออก เป็นต้น
ปรุงอาหาร
ขั้นตอนที่สองคือปรุงอาหารสำหรับบันชาน ขั้นตอนนี้อาจรวมถึงการต้ม ผัด นึ่ง หรือย่าง ตัวอย่างเช่น การเตรียมผักสำหรับบันชานนั้นอาจรวมถึงการต้มผักให้สุก เป็นต้น
แต่งหน้า
ขั้นตอนที่สามคือการแต่งหน้าบันชาน ขั้นตอนนี้อาจรวมถึงการโรยหน้าด้วยเครื่องปรุงต่างๆ เช่น งาขาว กระเทียมเจียว หรือพริกป่น เป็นต้น
จัดเสิร์ฟ
ขั้นตอนสุดท้ายคือการจัดเสิร์ฟบันชาน บันชานนั้นมักเสิร์ฟเย็นหรืออุ่น ขึ้นอยู่กับประเภทของบันชาน
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างวิธีการเตรียมบันชานบางชนิด
- ผักดอง ผักดองเป็นบันชานที่ได้รับความนิยมมากที่สุด การเตรียมผักดองนั้นสามารถทำได้โดยการหมักผักในน้ำเกลือหรือน้ำส้มสายชู ตัวอย่างเช่น การเตรียมผักกาดหอมดองนั้นสามารถทำได้โดยการหมักผักกาดหอมในน้ำเกลือเป็นเวลา 1-2 วัน
- ไข่ต้ม ไข่ต้มเป็นบันชานที่ง่ายและรวดเร็วในการเตรียม การเตรียมไข่ต้มนั้นสามารถทำได้โดยต้มไข่ในน้ำเดือดเป็นเวลา 7-8 นาที
- ซุป ซุปเป็นบันชานที่ให้ความอบอุ่น การเตรียมซุปนั้นสามารถทำได้หลากหลายวิธี ตัวอย่างเช่น การเตรียมซุปกิมจินั้นสามารถทำได้โดยต้มกิมจิกับน้ำซุปกระดูกหมู
- เต้าหู้ เต้าหู้เป็นบันชานที่อุดมไปด้วยโปรตีน การเตรียมเต้าหู้นั้นสามารถทำได้หลากหลายวิธี ตัวอย่างเช่น การเตรียมเต้าหู้ทอดนั้นสามารถทำได้โดยทอดเต้าหู้ในน้ำมันจนเหลืองกรอบ
การเตรียมบันชานนั้นสามารถทำได้หลากหลายวิธี ขึ้นอยู่กับความชอบของแต่ละบุคคล การทำบันชานด้วยตัวเองนั้นจะช่วยให้ได้บันชานที่สดใหม่และรสชาติดี
ประโยชน์ของบันชาน
บันชาน เป็นพืชตระกูลถั่วชนิดหนึ่งที่พบได้ทั่วไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีประโยชน์มากมายต่อสุขภาพ ทั้งในด้านโภชนาการและการรักษาโรค สารอาหารหลักที่พบในบันชาน ได้แก่ โปรตีน ไฟเบอร์ วิตามินซี และวิตามินบีรวม
ประโยชน์ด้านโภชนาการของบันชาน
- เป็นแหล่งโปรตีนที่ดี โปรตีนเป็นสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายในการสร้างและซ่อมแซมเซลล์และเนื้อเยื่อต่างๆ
- เป็นแหล่งไฟเบอร์ที่ดี ไฟเบอร์ช่วยในการย่อยอาหารและป้องกันอาการท้องผูก
- เป็นแหล่งวิตามินซีที่ดี วิตามินซีช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน
- เป็นแหล่งวิตามินบีรวมที่ดี วิตามินบีรวมช่วยในการทำงานของระบบประสาทและสมอง
ประโยชน์ด้านการรักษาโรคของบันชาน
- ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด บันชานมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยป้องกันเซลล์ไม่ให้ถูกทำลายโดยอนุมูลอิสระ ซึ่งอาจนำไปสู่โรคเบาหวาน
- ช่วยควบคุมระดับคอเลสเตอรอล บันชานมีใยอาหารที่ช่วยในการดูดซึมคอเลสเตอรอลในร่างกาย
- ช่วยป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด บันชานมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยป้องกันเซลล์ไม่ให้ถูกทำลายโดยอนุมูลอิสระ ซึ่งอาจนำไปสู่โรคหัวใจและหลอดเลือด
- ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง บันชานมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยป้องกันเซลล์ไม่ให้ถูกทำลายโดยอนุมูลอิสระ ซึ่งอาจนำไปสู่โรคมะเร็ง
ข้อควรระวังในการรับประทานบันชาน
- ผู้ที่แพ้ถั่วควรหลีกเลี่ยงการรับประทานบันชาน
- ผู้ที่รับประทานยาลดความดันโลหิตควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับประทานบันชาน เนื่องจากบันชานอาจส่งผลต่อระดับความดันโลหิต
มารยาทและประเพณีบันชานในการกินอาหารเกาหลี มีดังนี้
- ควรตักบันชานทีละจาน ไม่ควรตักบันชานหลายๆ จานพร้อมกัน เนื่องจากเป็นการไม่สุภาพ
- ควรตักบันชานให้พอดีคำ ไม่มากหรือน้อยเกินไป
- ควรทานบันชานควบคู่ไปกับอาหารหลัก
- ควรทานบันชานจากจานด้านนอกก่อน ค่อยๆ ทานเข้าไปด้านใน
- ไม่ควรทิ้งบันชานที่เหลือ หากทานไม่หมดควรเก็บใส่ภาชนะแยกไว้
นอกจากนี้ ยังมีมารยาทและประเพณีอื่นๆ ในการกินอาหารเกาหลี เช่น
- ควรรอให้ทุกคนพร้อมก่อนเริ่มรับประทานอาหาร
- ไม่ควรตักอาหารใส่จานตัวเองจนเต็ม ควรตักแล้วส่งให้ผู้อื่นตักบ้าง
- ไม่ควรตะโกนเรียกพนักงานเสิร์ฟ ควรใช้มือหรือนิ้วมือโบกเรียก
- ไม่ควรใช้นิ้วมือชี้หรือจิ้มอาหาร
- ไม่ควรพูดคุยขณะเคี้ยวอาหาร
- ไม่ควรบ่นเรื่องรสชาติอาหาร
มารยาทและประเพณีในการกินอาหารเกาหลีเหล่านี้ เป็นสิ่งที่ควรเรียนรู้และปฏิบัติเมื่อมีโอกาสรับประทานอาหารเกาหลีกับชาวเกาหลี เพื่อแสดงถึงความเคารพและมารยาทที่ดีงาม
สรุปได้ว่า บันชานเป็นองค์ประกอบสำคัญของอาหารเกาหลีที่มีความสำคัญทั้งในด้านวัฒนธรรมและสุขภาพ เป็นเครื่องเคียงที่อุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการและรสชาติที่หลากหลาย ช่วยให้มื้ออาหารเกาหลีมีความสมบูรณ์และน่ารับประทานยิ่งขึ้น
